Thời Pháp thuộc, trường Cao Thắng được người Việt gọi là Trường Bá Nghệ, Trường Thợ Máy, hoặc ngắn gọn hơn thành "Trường Máy", tương tự như cách gọi "Trường Vẽ" bên Bà Chiểu - Gia Định.
Đó là cách gọi dân gian, còn tên gọi chính thức của trường này là Trường Cơ khí Á Châu (L’école des Mécaniciens Asiatiques), được thành lập theo Nghị định của toàn quyền Đông Dương ngày 20/2/1906, nhằm “đào tạo cho nhu cầu hàng hải thương thuyền và kỹ nghệ địa phương, một đội ngũ thợ cơ khí vững tay nghề về máy móc sử dụng trên tàu và trên đất liền”.
Trường Máy được xây dựng trên một mảnh đất trống đã được quy hoạch trước, ở ngay bên cạnh ga xe lửa Sài Gòn (đại lộ Somme), nằm lọt bên trong tứ giác 4 con đường Somme (nay là Hàm Nghi), Mac Mahon (sau là đường Công Lý, nay là NKKN), Pellerin (nay là đường Pasteur) và có cổng chính trên đường Hamelin, nay là đường Huỳnh Thúc Kháng.
Xin trích 1 đoạn bài báo năm 1936 có tiêu đề: Quan Toàn Quyền Robin và Thống đốc Pagès viếng trường Bá Nghệ (Đỗ Hữu Vị) Sài Gòn, có nói sơ về hoạt động của trường thời điểm 90 năm trước.
"Vừa hầu chuyện thì quan đốc học trường mời quan Toàn quyền và quan Thống đốc cùng các viên quan khác đi xem các ty xưởng trong trường, nào là: xưởng thợ tiện, xưởng nầy có chưng đủ đồ khuôn mẫu của học sinh làm ra để phô trương tài học và công cán nơi bổn trường có nhiều chỗ ích lợi về kỹ nghệ và máy móc, lại xe khắp các nơi: xưởng lò èn, thợ nguội, thợ sắt, xưởng động cơ, xưởng điện khí.
Nơi xưởng nầy nên để ý hơn hết là có nhiều máy to tát chạy bằng dầu cặn và máy hơi chạy vang rân, rung rinh náo động. Trong lúc máy móc đồ sộ nầy chạy thì không còn ai được nghe một tiếng chuyện vẳng dẫu cho đứng tận bên cũng khó mà nghe nhau được.
Nhưng các viên quan lộ vẻ thích chí mà trông thấy được những bộ máy ổn ện kia lao xao, đua nhau chạy hình như lộ vẻ hân hoan tiếp chào các viên quan và khoe sức mạnh mình được quá ngàn mã lực vậy. Các bộ máy đây đều hoạt động bởi một bọn học sanh đứng sai khiến, cho chạy tới chạy lui, chạy mau chạy chậm, cũng nhờ công ăn học rèn tập thành nghề. Xem mãn nhãn, quan Toàn quyền, quan Thống đốc cùng chức sắc lần lần dạo bước mỗi chỗ, đến đâu thì các học sanh đều đem hết tài liệu của mình ra phô trương, tỏ lòng đền đáp công ơn chánh phủ cấp dưỡng mỗi năm cho ăn học, tiền nhà nước xuất ra đối với bọn thanh niên bá nghệ không phải uổng. Xem mọi nơi, có lẽ quan Toàn quyền và Thống đốc đều được vui lòng đặng thấy trong cõi Đông Dương chỉ có một mình trường máy bá nghệ mà thôi, là nơi đã rèn tập bao nhiêu thanh niên thủy thủ đủ nghề giáp việc thủy binh. Ấy cũng nhờ bởi Quan Năm đốc học Rosel sốt sắng cai quản bấy lâu nên trường được thành cuộc rất mĩ mãn.
Nơi trường nầy lại còn có thêm hai lớp học sinh mà bấy lâu nay các bạn đọc giả chưa từng nghe nói đến là rất nên chủ ý hơn hết, vì là mới mở khoa dạy được vài năm trong xứ ta. Tương lai tiện đây cũng nên thuật kỹ cho bạn đọc giả được biết và các bạn thanh niên nào muốn học môn nầy không cần ngần ngại và nhọc lòng dọ hỏi"
Nhận xét
Đăng nhận xét