Giám-mục Retord ở địa-phận Đông-Bắc-kỳ, trong một bức thư đề ngày 2-4-1858, đã tả cảnh đối năm 1857-1858, và đã kể lại như sau :
« (Nhà Vua) đã mở nhiều vựa lúa trong ba, bốn tỉnh để phát chẩn cho dân-chúng. Một vựa lúa quan thường có chiều dài là 146 thước, chiều rộng là 8 thước, chiều cao là 4 thước. Trong mỗi tỉnh có từ 15 đến 20 vựa lúa luôn luôn đầy ắp, đủ biết số thóc lúa chúng chứa đựng nhiều là bao. Nhưng các sự bố thí ấy đã được thực hiện quá sớm, một cách hỗn độn và bất lương : chúng đã được bắt đầu từ tháng 11-12, và hiện nay, vào lúc mà nạn đói đạt tới cực điểm, thì các vựa lúa đã trống rỗng. Thêm nữa, những lúc phát chẩn, dân chúng chen lấn nhau đến nỗi nhiều người bị xéo đạp, và chín phần mười số người tới xin phải trở về tay không, mặc dầu đã phải chờ đợi rất lâu, và đói lả khi trở về đến nhà. Sau hết, các quan viên, khi trích gạo trong kho của nhà Vua để cứu tế cho dân nghèo, cũng không quên trích một phần để làm giầu cho bản thân họ : dự lạm thủ như thế đã hoàn tất công việc phung phí »(BÙI QUANG TUNG, La succession de Thiệu-Trị, B.S.E.I. lersem. 1967, tr.63).
Nguồn: Nguyễn Thế Anh.
Nhận xét
Đăng nhận xét